مهر گزارش داد
سرگذشت عصارخانه شاهانه ای كه موزه شد
به گزارش لذت سفر عصارخانه شاهی به موزه های بافت تاریخی اصفهان اضافه شده تا یادآور یكی از مهمترین شغل های فراموش شده دوران گذشته باشد.
به گزارش لذت سفر به نقل از مهر، استفاده از روغن های گیاهی برای هزاران سال بخشی از فرهنگ ایرانیان بوده است. آنها با زیركی خود از طبیعت اطرافشان برای پاسخگویی به نیازهای روزمره زندگی بهره می گرفتند دانه های روغنی را كه كم و بیش در همه جا كشت پذیر و در دسترس بودند، می كاشتند تا با بیرون كشیدن روغن آنها چراغ های روغن سوزشان را روشن كنند. رفته رفته دستگاه ها و ساز و كارهایی ساخته شد تا این فرآیند را تا آنجا كه می شد، كوتاه تر و راحت تر كند و بدین سان سامانه ای برای به دست آوردن روغن شكل گرفت كه باآنكه در كنار ماشین و فناوری های امروزی، بسیار ساده به نظر می رسد اما در زمانه خود بسیار كارآمد بوده اند.
به مكان هایی كه روغن این دانه ها را می گرفتند معمولاً عصارخانه می گفتند. بیشتر روغن های تولید شده در عصارخانه برای روغن چراغ بود اما مصارف پزشكی استفده برای صابون و رنگ های جلا دهنده و خوراك از كاركردهایی بود كه روغن های تولیدی عصارخانه ها داشتند. شهر اصفهان دو عصارخانه دارد یكی از آنها در نزدیكی میدان نقش جهان واقع شده كه حالا كاربری موزه دارد. عصارخانه شاهی در دوران صفویه به دستور شاه عباس اول ساخته و درآمد آن وقف مسجد جامع عباسی شد. بخش هایی از این مجموعه مانند پیشخوان و بارانداز به مرور زمان تخریب شده و شترخان (اصطبل) این مجموعه هم تغییر كاربری داده شده است. بدین سان هم اكنون با ورود به عصارخانه سالن اصلی (تیرخانه) و انبار در طبقه اول و گرمخانه و اتاق های میهمان در طبقه دوم قابل بازدید است. در دوران آخر فعالیت عصارخانه، برخی دانه های غیرروغنی مانند زردچوبه در این مكان آسیاب می شد. فضای اصلی عصارخانه از دو بخش تیرخانه و آسیاب تشكیل شده است. برای تهیه روغن دانه های روغنی مانند كرچك، كنجد، خشخاش و گلرنگ با آسیابی كه شتر یا گاو تنومندی آنرا می چرخاند، خرد می شد.
در یخش انبار كه معمولاً خنك ترین بخش ساختمان عصارخانه بود خمره های روغن نگهداری می شد. بعضی از خمره ها هم در حفره هایی كه در دیوار تعبیه شده بود محافظت می شد و روی آنرا با درپوش های چوبی می پوشاندند. این انبار همیشه برای حفظ كیفیت روغن تاریك بود. همینطور خریداران روغن كه از شهرهای دیگر برای خرید به عصارخانه شاهی می آمدند، در اتاق هایی كه بعنوان مهمانخانه درطبقه بالای ساختمان ساخته می شد، استراحت می كردند. برای حفظ دانه های گیاهی آنرا در محلی دور از رطوبت نگهداری می كردند كه به آن گرمخانه می گفتند. در این بخش برخی ازدانه های گیاهی مانند كنجد و خشخاص هم بود داده شده و برای مرحله آسیاب آماده می شد. در فضای بیرونی عصارخانه كه كاملاً متفاوت و امروزی است برخی از نسخ قدیمی شهر اصفهان به معرض نمایش گذاشته شده است همچون زندگی نامه كسی كه این عصاری را اداره می كرده در این یادنامه آمده: مرحوم حاج عباس پور عصار در سال ۱۲۸۶ شمسی در اصفهان متولد شد. در سال ۱۳۲۵ به پیروی از شغل پدر و اجدادش كه همگی در محل فعلی عصارخانه شاهی به شغل عصاری اشتغال داشتند، بنا به درخواست شریك سابق پدرش تصدی و اداره این عصارخانه را به عهده گرفت. از همان ابتدا به دلی داشتن مهارت های فنی تصمیم به ساخت دستگاه مكانیكی به جای روش سنتی گردش سنگ بزرگ عصاری (وسیله اصلی آسیاب دانه های روغنی) توسط شتر و طراحی و ساخت موتور الكتریكی بالابر تیر بزرگ عصاری (وسیله اصلی روغن گیری از دانه های روغنی) برای جایگزینی سه نیروی كار كرد.
او به علت ساخت این دستگاه های الكتروموتور و خلاقیت و نوآوری سبب جیرت همگان به وِیژه همكاران عصار و جحتی توریستهای خارجی كه از این مكان بازدید می كردند شده بود و بنا به درخواست همكارانش تعداد زیادی از این دستگاه ها را به عصارخانه ها و حناسابی های دیگر در اصفهان كاشان و یزد و نجف آباد و تهران راه اندازی نمود.
در سال ۱۳۴۳ به دلیل بارندگی زیاد در اصفهان سقف قسمت هایی از شترخوان و محل سر باز عصارخانه كه جایگاه جمع اوری فاضلاب جحمام شاه بود، تخریب شد و او به پیشنهاد متولی و سرپرست اداره اوقاف با هزینه شخصی مبادرت به راه اندازی پاساژی در مجاورت عصارخانه فعلی كرد. ولیكن بعد از گذشت دو سال از اتمام ساختمان و چند روز بعد از بازدید آن توسط مقامات برحسته دولتی اصفهان وتهران، به دلیل عارضه قلبی در سال ۴۷ دارفانی را وداع گفت. ساعت بازدید از موزه عصارخانه شاهی شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۹: ۳۰ تا ۱۶: ۵۰ و ۵ شنبه ها از ساعت ۹: ۳۰ تا ۱۵: ۵۰ است هزینه بلیت ان هم توسط شهرداری اصفهان چهار هزار و ۲۰۰ تومان تعیین شده است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب