در آستانه نوروز
نگاهی به رسوم کردهای کرمانج برای استقبال از بهار
خراسان رضوی یک کارشناس آیین های کردی کرمانجی اظهار داشت: دو جشن چهله چوو و ئاخرچارشه مبی، همچون جشن های گذار هستند که از دیرباز جامعه کردهای خراسان برای پشت سرنهادن سال کهنه و شروع سال نو و فصل جدیدی از کار و تلاش آماده می کنند.
گلی شادکام در گفت و گو با ایسنا درباب معرفی جشن های پیشواز بهار در آیین های کردی کرمانی اظهار داشت: باتوجه به اهمیت بهار و جشن نوروز برای کردهای خراسان این مراسم در بازه زمانی اختتام چله کوچک (پایان بهمن) تا بهار است که شامل جشن های پیشواز بهار همچون «چهله چوو» و «ئاخرچارشه مبی» می شود.
وی افزود: جشن و مراسم چهله چوو، از آیین های گذار طبیعت است که کردهای (کرمانج) خراسان از دیرباز تا حالا در آخر چله کوچک یعنی در آخر بهمن ماه برگزار می کنند. در این زمان سختی زمستان کمتر می شود که بهتر شدن هوا نویدبخش بهار است.
این کارشناس آیین های کردی کرمانجی بیان کرد: در گذشته که زمستان های سخت و طولانی در مناطق شمال خراسان حاکم بوده است، مردم با برگزاری این جشن آخر دوره سرما، یخبندان و نزدیک شدن بهار را جشن می گرفتند.
شادکام افزود: «چله چوو» از دو واژه «چهله» که در دو زبان کردی و فارسی (چله) به مفهوم یک بازه چهل روزه و «چوو» در زبان کردی کرمانجی به مفهوم رفت است، تشکیل شده، بدین سبب چهله چوو را می توان «چله رفت» نیز تعریف کرد. این جشن بطور معمول در سه شب پایانی چله کوچک یعنی سه شب پایانی بهمن ماه برگزار می شود.
وی تشریح کرد: از با اهمیت ترین مراسم این شب می توان به برافروختن آتش و به هوا پرتاب کردن گلوله های آتشین اشاره نمود. برای این کار با نزدیک شدن غروب، هیمه های هیزم را در یک یا سه دسته جداگانه می چینند، آتش می زنند و از روی آن می پرند.
این کارشناس آیین های کردی کرمانجی درباب توپ هاویتن یا همان توپ های آتشینی که در این مراسم به هوا انداخته می شود، اضافه کرد: به هوا پرتاب کردن توپ های آتشین رسمی دیرینه در بین کردهای خراسان بشمار می رود. برای این کار از روز قبل گلوله هایی از نمد یا پارچه به اندازه یک پرتقال دوخته و داخل نفت قرار می دهند. در شب جشن با تاریک شدن هوا، گلوله ها را آتش زده و به هوا پرتاب می کنند و هنگامی که توپ به زمین برخورد می کند، باردیگر آنرا برداشته و به هوا پرتاب می کنند.
شادکام اشاره کرد: باتوجه به اهمیت جشن چهله چوو و همین طور زنده بودن و رواج این جشن در مناطق مختلف کردنشین شمال خراسان، جشن چهله چوو و مراسم آن در تاریخ ۱۳۹۸/۱۰/۰۹در زمره میراث معنوی ایرانیان به ثبت ملی رسید.
وی درباب دیگر آیین های استقبال از بهار کردهای کرمانج اظهار داشت: از دیگر جشن ها می توان به افروختن آتش و پریدن از روی آن، پختن آش هفت رنگ، مهره در آب انداختن و فال گرفتن به وسیله آن، توپ های آتشین به هوا پرتاب کردن، گوش ایستادن، کوزه شکستن، قاشق و تخم مرغ پرتاب کردن اشاره نمود.
بازی مهره در آب انداختن در بین باورهای کردها جایگاه ویژه ای دارد
شادکام اضافه کرد: مهره در آب انداختن از دیگر آیین های مهم در بین عشایر است که باتوجه به باورهای این قوم جایگاه ویژه ای دارد. برای اجرای این مراسم تمام افراد بُنه در یک سیاه چادر یا یک منزل گردهم می آیند. یک کاسه یا یک قوری چینی دارای دهانه گشاد بطوریکه دست کودکی به آسانی در آن حرکت نماید، را پُر از آب می کنند.
این کارشناس آیین های کردی کرمانجی افزود: سپس هر فرد با نیتی روشن، مهرهای با رنگ و شکل مشخصی که از بقیه قابل شناسایی باشد، درون قوری می اندازد. هنگامی که همه مهره ها در آب انداخته شد، پارچه ای روی قوری انداخته می شود و کودکی در کنار آن نشانده می شود. در مرحله بعد هر بار به نوبت یکی از افراد حاضر آغاز به خواندن یک ترانه سه مصراعی که سه خشتی نامیده می شود، می کند و سپس کودک دستش را درون قوری برده و یک مهره را بطور شانسی بیرون می آورد. با مشخص شدن صاحب مهره و سه خشتی خوانده شده، تعبیر آن از طرف کهنسالان حاضر در مجلس ارائه می شود.
شادکام اشاره کرد: این مراسم تا بیرون آوردن آخرین مهره از قوری ادامه می یابد تا همه افراد بتوانند پاسخ نیت خودرا بگیرند. اگر کسی در مراسم حضور نداشته باشد، می تواند مهره خودرا به یکی از حاضران در مجلس برساند یا این که فردی از طرف او مهره ای در آب بیاندازد. این رسم هنوز هم به سبب باور راسخ عشایر به قوت خود باقی است.
آیینی که از گفتن سخنان دلسردکننده پرهیز می کنند
وی در مورد سنت «گوش ایستادن» تشریح کرد: از دیگر آیین ها که به وسیله آن پیشگویی و تعبیر رویدادهای سال نو و یا روند کلی زندگی فرد انجام می پذیرد باید به رسم گوش ایستادن اشاره نمود. به این صورت که فرد کنار ورودی سیاه چادر و یا در خانه کسی از بستگان یا همسایه ها ایستاده و بطوریکه صاحبان خانه متوجه نشوند به صحبت های آنها گوش فرا می دهد.
این کارشناس آیین های کردی کرمانجی اشاره کرد: برای این کار فرد قبل از نزدیک شدن به در خانه یا سیاه چادر، گوش هایش را بسته و سپس یک لحظه دست هایش را برداشته و جمله یا سخنی را شنیده و آنگاه آنجا را ترک می کند و برمبنای جمله یا سخن شنیده شده، تعبیر آنرا جویا می شود. بطورمثال اگر فرد این جمله را بشنود که «گله سیر چریده است» فرد آنرا نشانه برکت و روزی در سال نو به حساب می آورد، یا اگر این جمله را بشنود که «دخیره آرد تمام شده است» این طور تعبیر می شود که در سال نو کمبود و سختی به وجود خواهد آمد.
شادکام اظهار نمود: به سبب اهمیت این باور در بین کردهای شمال خراسان، مردم در این شب می کوشند از گفتن جملات منفی و دلسردکننده اجتناب کنند و سخنان مثبت و امیدبخش بگویند تا در صورتیکه به گوش شنوندهای رسید، تاثیر خوبی بر وی داشته باشد.
کم رنگ شدن آیین کوزه شکستن در بین کردها
وی افزود: یکی دیگر از مراسم که در بیشتر روستاها رواج داشته و امروزه کمرنگ شده است، کوزه شکستن است. در این مراسم دختران و زنان جوان کوزه کهن های را برداشته و کمی خاکستر اجاق در آن می ریزند، سپس کوزه را به بالای بام برده به زمین پرت کرده و می شکنند.
این کارشناس آیین های کردی کرمانجی در توضیح آیین پرتاب کردن قاشق نیز تشریح کرد: از دیگر مراسمی که در گذشته بیشتر در بین عشایر برگزار می شده و امروزه کمتر اجرا می شود، پرتاب کردن قاشق از روی سیاه چادر است. برای این کار قاشق چوپی بزرگی را از روی سیاه چادر پرتاب می کردند، در صورتیکه قاشق به رو بیافتد نشان دهنده برآورده شدن آرزو است، اما اگر قاشق به پشت بیفتد شگون ندارد.
شادکام درباب هئک دانین (تخم مرغ نهادن) اظهار داشت: این مراسم نیز بیشتر ویژه عشایر بوده و متاسفانه امروزه کمرنگ شده است. برای انجام آن چند تخم مرغ را به همراه نخ ها یا مدادهای رنگی، درون تکه پارچه ای می پیچند و در روز نوروز آنرا باز می کنند، در صورتیکه تخم مرغ ها رنگ دلخواه را گرفته باشند، شگوندار تلقی می شود و نشانه برکت و شادی و تندرستی است.
وی اضافه کرد: باتوجه به اهمیت آیین های گفته شده و همین طور زنده بودن و رواج داشتن آنها در مناطق مختلف کردنشین شمال خراسان این مراسم ها در تاریخ ۱۳۹۷/۱۲/۰۱در میراث معنوی ایرانیان به ثبت ملی رسید.
جشن هایی که می توانند انسجام و همبستگی را در بین جامعه کرد افزایش دهند
این کارشناس آیین های کردی کرمانجی بیان کرد: جشن های گفته شده همچون جشن های گذار هستند که از دیرباز جامعه کردهای خراسان را برای پشت سرنهادن سال کهنه و شروع سال نو و فصل جدیدی از کار و تلاش آماده می کنند. این جشن ها نه فقط کارکرد شادی بخشی برای جامعه دارند، بلکه سبب افزایش انسجام و همبستگی اجتماعی شده و تاثیر مثبتی بر رشد و شکل گیری هویت قومی و ملی نسل جوان دارند.
شادکام ابراز کرد: ثبت ملی این جشن ها و مراسم مربوط به آن، مسئولیت ما را در جهت پاسداست فرهنگ و میراث غنی فرهنگی مان صد چندان کرده و امید است نسل جوان با افزایش آگاهی و شناخت نسبت به کارکرد جشن ها و آداب و سنن و افزایش نگرش مثبت، انگیزه بیشتری در جهت پاسداشت و ترویج میراث معنوی فرهنگی به دست آورد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب