یادداشت؛
پاده روستایی با قابلیت معرفی در سطح ملی
لذت سفر: پاده روستایی در استان سمنان گذشته از اهمیت کشاورزی و اقتصادی که زیر پوست آن جریان دارد، به لحاظ اهمیت تاریخی و گردشگری می تواند در سطح ملی مطرح شود.
خبرگزاری مهر، گروه استانها - هانی رستگاران: * آرادان رشته کوه های البرز و در جنوب شهرستان آرادان دشت کویر قرار دارد. از گذشته دشت حاصلخیز و مستعد در این منطقه، مأمن گروههای مختلف کشور بوده است که به علل مختلف به این منطقه کوچانده شده و یا این که اختیاری اسکان یافته اند.
«برنارد هورکاد» عضو انجمن ایران شناسی فرانسه در تهران دراین باره می نویسد: «در دامنه های جنوبی البرز در شرق تهران، بیست گروه عشایری از تمامی استانهای ایران گرد آمده اند و از این لحاظ در کنار دروازه پایتخت چکیده مردم شناسی تمامی کشور وجود دارد. اغلب این گروه ها را بعد از دوران کریم خان زند، یعنی بعد از آنکه تهران رفته رفته، مرکز کشور می گردد، به پایتخت آورده و به عنوان گروگان نگه داشتند. تعدادی از این گروههای ایلیاتی که غالباً براثر اتفاقات تاریخی جداشده اند، شیوه تولید شبانی و عشایری، سنت های فرهنگی و نام و نشان قومی خودرا حفظ نموده اند»
تنوع قومیتی
در شهرستان آرادان گروههای قومی متنوعی استقرار دارند. الیکایی (علی کایی)، ایلات اصانلو، طایفه پازوکی، طایفه عرب عامری، طایفه کرد، طایفه لر طایفه گیلک ساکنان روستای ده نمک مهم ترین گروههای ایلی این شهرستان هستند در طول دو سده اخیر خانواده های ایل زاده از ایلات بختیاری، عرب میش مست و قشقایی به این ایل ملحق شده و به گویش الیکایی (شبیه گویش مازندرانی خصوصاً ساروی) سخن می گویند.
اما روستای پاده که یکی از مهم ترین و پرجمعیت ترین روستاهای توابع شهرستان آرادان بوده، در دو کیلومتری شرق روستای اسلام آباد و چهار کیلومتری شمال شرقی شهرستان آرادان واقع شده و مخلوطی از باورهای فرهنگی طوایف مختلف است که در سالیان گذشته به دلیلهای مختلف به این روستا مهاجرت کرده اند و درواقع، جابجایی های مکرر، تنوع فرهنگی را در این روستا قوام داده است.
بافت قدیمی روستا بالاتر از یک قرن قدمت دارد و شواهد نشان میدهد که حدود ۱۲۰ الی ۱۵۰ نفر در قلعه زندگی می کردند و سپس بیرون آمده و روستا را ساخته اند. درگذشته سه آب انبار در روستا وجود داشته است، آب انبار شیخ علی در سال ۱۳۲۰ و آب انبار خونی در سال ۱۳۱۰ و آب انبار ترابری در زمان قاجار ایجاد می شود. این روستا دارای سه حمام بوده و یک خانه گاه قدیمی که این خانه گاه در سال ۱۳۶۲ دایر شده است.
شناخت روستای پاده
این روستا دارای سه محله به اسامی حصار پایین، حصار بالا و چالک خشت مالی است. بناهای شاخص محله شامل حمام محله بالا و محله پایین و آب انبار بالا و آب انبار پایین و یخچال روستا است. این روستا فاقد قنات بوده و آب موردنیاز آن از رودخانه هله رود تامین می شده است. در پیش از انقلاب نخستین چاه عمیق در دوران نخست وزیری علم ایجاد و پس از انقلاب چاه دوم ایجادشده است.
این روستا دارای قلعه ای تاریخی است که تا سی صدسال قبل تخلیه شده و محلات توسط دو برادر حاج عباس میرزایی خان پاده بالا و حاج غلامرضا ترابی خان پاده پایین شکل می گیرد برای ساخت خانه ها به خشت نیاز دارند و بین مردم درگیری می شود، به همین دلیل کربلایی زهرا باغچه ای که مالک بوده، وقف استفاده برای تولید خشت می کند تا مردم دیگر با یکدیگر دعوا نکنند و محله چالک خشت مالی ایجاد می شود و آب انباری در تکیه کنار مسجد توسط شیخ علی عارف به تنهایی ایجاد می شود.
عمده زمینهای روستا وقف مراسم محرم و عزاداری است که شامل باغچه ها و زمینهای کشاورزی است. نقل قول است که این روستا به حسابی هفت صد هکتار زمینهای خالصه و دولتی بوده است که توسط دو برادر به نام طاهر و صائم از دولت به مبلغ دو تومان خریداری می شود.
ابنیه تاریخی
ازجمله ابنیه باارزش روستا، امامزاده سلطان ابوسعید پاده به شماره ۲۰۱۶۵ در سال ۸۶، قلعه پاده به شماره ۵۸۱۱ در سال ۸۱، حمام پاده در سال ۹۰، یخچال پاده به شماره ۲۰۱۵۷ در سال ۸۶، آب انبار روستا به شماره ۱۹۹۵۳ در سال ۸۶ و مفروش این روستا به عنوان میراث فرهنگی در سال ۹۱ به ثبت میراث فرهنگی کشور رسیده است.
هسته اولیه ایجاد روستا عمدتا شامل قلعه ای است که حالا در مرکز هندسی روستا و در داخل محله حصار بالا بصورت مخروبه نمایان است. این قلعه اولیه در حدود ۳۰۰ سال پیش به عنوان اقامتگاه قشلاقی خوانین منطقه و بوسیله آنها راه اندازی گردیده است. بدین سان با بوجودآوردن این قلعه به تدریج و در قالب مرحله اول توسعه کالبدی روستا، باتوجه به پتانسیل های طبیعی مناسب همچون شرایط اقلیمی و قابلیت کشت و زرع، عده ای از جمعیت روستاهای اطراف به این محل مراجعت کرده و روستا حول این قلعه از دو سمت راست و چپ توسعه می یابد. قسمتی از این جمعیت مهاجرت کرده به پاده، کشاورزانی بوده اند که برای خانه های منطقه کار می کرده اند.
مهم ترین و قدیمی ترین اثر تاریخی پاده، قلعه عظیم و ستبر آنست. این قلعه بلند و باعظمت با مساحت بالاتر از یک هکتار از خشت و گل ساخته و در مرکز روستا واقع شده است. دو دورهٔ معماری قبل از اسلام و دورهٔ اسلامی را پشت سر گذاشته که دوره اسلامی آن به قرن ۱۳ هجری می رسد.
قلعه معروف پاده
این قلعه به صورت مدور بر روی یک محوطه بزرگ و بلند آبرفتی ایجادشده است. دورتادور آن در بالای همین تپه عظیم آبرفتی، دیوارهای عظیمی به وجود آورده اند. دیوارهای سمت شمال آن بسیار بلند و دست نیافتنی است، در سمت جنوب که دروازه ورودی در آن تعبیه شده و احیانا دارای طاق نیز بوده است، دیوارهای اطراف کوتاه ترند. ورودی قلعه در دوره قدیم دارای یک در سنگی عظیم بود که مدتی از این در به عنوان پل استفاده می شد.
با توجه به عظمت و نوع معماری این قلعه و موقعیت سوق الجیشی و قرار گرفتن در کنار راه ارتباطی قدیم، می توان اظهار داشت که در دوره ساسانی احیانا یکی از دژهای نظامی بوده است. این قلعه تا حدود ۷۰ سال پیش مورداستفاده اهالی برای سکونت بوده است. فضای معماری و فرم و وضعیت این دژ، کوه خواجه سیستان را به یاد می آورد. این قلعه به شماره ۵۸۱۱ در لیست آثار ملی کشور ثبت شده است.
طی مرحله دوم توسعه، روستای پاده در قسمت شمال قلعه و در قالب محله های فعلی توسعه می یابد. در این مرحله توسعه روستا به سمت رودخانه حبله رود و امکان برخورداری از آب فراوان رودخانه انجام شده است.
در مرحله سوم توسعه روستا در قالب محله پنج هزاری و در قسمت شمال شرقی روستا توسعه یافته است. با توجه به این که شعبات مختلف رودخانه حبله رود درگذشته عمدتا از قسمت های شمالی روستا عبور می کرده است به همین دلیل جهات توسعه روستا در این دوران عمدتا در سمت شمال قلعه بوده است. یک شاخه دیگر توسعه روستا در مرحله سوم توسعه آن در جنوب روستا و در قالب محله حصار بالا در امتداد نهر آب گذرا از میان محله ادامه پیدا می کند.
توسعه مرحله به مرحله
نهایتاً در مرحله چهارم و در دوران و دهه های معاصر روستای پاده در قالب محله چاله خشت مالی در جنوب شرقی روستا و همین طور در امتداد محور ارتباطی روستای اسلام آباد و شهر آرادان توسعه یافته است. بدین ترتیب و باوجودآنکه روستای پاده حالا در مرحله تخلیه از جمعیت خود است، اما معدود توسعه های کالبدی انجام شده در روستا در امتداد محور ارتباطی به آرادان - از سمت جنوب غربی صورت می گیرد.
اینک سوال بزرگی که مطرح است، این است که چنین روستایی با این میزان از ظرفیت و قدمت تاریخی که دارد، چرا باید امروز به روستایی حدودا خالی از سکنه تبدیل گردد و تمایل ساکنین و بومیان منطقه به بازگشت به این روستا آن چنان که باید نیست؟
نقش مدیریت کلان استان سمنان، چه حوزهٔ استانداری، چه فرمانداری، چه بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و چه میراث فرهنگی در ایجاد انگیزه و توسعه ظرفیتهای روستا برای بازگشت ساکنان چگونه بوده و چقدر در این سال ها در این امر خطیر موفق عمل کردند؟ آیا امکان تبدیل قلعه با آن قدمت و عظمت به مکانی برای توریست پذیری و تبدیل به فضایی که می توانست گردشگران را از سراسر ایران برای بازدید از آن تشویق کند، وجود نداشت؟
*پژوهشگر میراث فرهنگی و کارشناس ثبت میراث ملی ایران
منبع: لذت سفر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب