هنرمند شیشه گر:
با رویكرد ساكن و سنتی نمی توان صنایع خلاق تولید كرد
به گزارش لذت سفر هنرمند شیشه گر اظهار داشت: با رویکرد و نگرش ساکن و فقط سنتی به مقوله هنر و صنایع دستی نمی توان «صنایع خلاق» تولید کرد، با این نوع نگاه اگر هنرمندی بخواهد کار جدیدی انجام دهد در مقابلش موضع می گیرند.
به گزارش گروه فرهنگی ایرنا، مالکیت یا حقوق فکری به حقوقی گفته می شود که به صاحبان آن حق راندمان از کارهای فکری و ابتکاری انسان را می دهد و ارزش اقتصادی و قابلیت دادوستد دارد ولی موضوع آن شیء معین مادی نیست. حقوق پدیدآورندگان آثار ادبی یا هنری یا مالکیت ادبی و هنری معروف به حق مؤلف یا حق تکثیر، حق اختراع، حقوق بر مشتری مانند سرقفلی حق تاجران و صنعتگران نسبت به نام، علایم تجارتی و صنعتی و اسرار تجاری معروف به مالکیت تجارتی و صنعتی از انواع مالکیت های فکری است.
اموال فکری از اموال منقول هستند که متضمن خلاقیت (ابتکار) و تخیل هستند و معمولاً بعنوان آفریده های فکری شناخته می شوند. حق تالیف و تکثیر (کپی رایت)، علایم تجاری، اسرار تجاری و حق اختراع ها از اقسام مالکیت فکری هستند.
مقررات مختلفی در ایران در مورد مالکیت فکری وجود دارد. «قانون ثبت علایم و اختراعات» مصوب ۱۳۱۰ و بخشنامه اصلاحی آن مصوب ۱۳۳۸ به حق مخترع و مالکیت فکری در حوزه صنعت و تجارت می پردازند. یک پیمان بین المللی معروف به «اتحادیه پاریس برای پشتیبانی از مالکیت صنعتی و تجارتی و کشاورزی» مصوب ۱۸۸۳ که ایران سال ۱۳۳۷ به آن ملحق شده، از دیگر اسناد قانونی ایران در این حوزه است. در زمینهٔ حق مؤلف و هنرمند نیز قانون پشتیبانی از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸ و بخشنامه اجرائی آن مصوب ۱۳۵۰ در کنار «قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی» مصوب ۱۳۵۲ از منابع قانونی در حقوق ایران در این حوزه است.
از نظر جهانی اما نتایج گزارش شاخص بین المللی حقوق مالکیت (IPRI) که با بررسی وضعیت ۱۲۹ کشور جهان تهیه شده است، نشان میدهد رتبه ایران در تامین حقوق مالکیت فکری از جایگاه ۱۰۷ در سال ۲۰۱۲ به ۱۰۸ در سال ۲۰۱۵ تنزل یافته است.
این رویه معمولا در کشورهای در حال توسعه به مساله ای عادی تبدیل گشته است اما ایران برای نزدیک شدن به سطح جهانی در این حوزه همچنان در حال تلاش است. بدین منظور لایحه پشتیبانی از مالکیت فکری، لایحه ای درباره مالکیت ادبی و هنری و حقوق در رابطه با آن با ۱۱۸ ماده در بخش های مختلف مانند تعاریف، حقوق پدیدآورندگان آثار قابل حمایت مانند آثار ادبی، هنری، کتبی، شفاهی، شعر، ترانه، سرود، تئاتر، موسیقی و تجسمی در تیرماه ۹۸ تقدیم مجلس شد. این لایحه به انواع حقوق شامل حقوق مادی شامل تکثیر، انتشار و حقوق معنوی مانند حق افشای عمومی اثر و حق حرمت اثر پرداخته است.
در مهر ۹۸ ماده ۶۶ این لایحه درباره حقوق مادی، ماده ۶۷ آن در ارتباط با مدت حمایت، ماده ۷۰ درباره تکثیر ناپایدار، ماده ۱۰۴ درباره ثبت آثار، ماده ۱۰۸ درباره قلمروی اجرای این قانون، ماده ۱۱۷ درباره بخشنامه اجرائی قانون و ماده ۱۱۸ نیز درباره پشتیبانی از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهای کامپیوتری در کمیسیون فرهنگی بررسی گردید. اما این لایحه همچنان بر زمین مانده است.
سازمان جهانی مالکیت فکری ۲۶ آوریل (۶ اردیبهشت) را از سال ۲۰۰۰ برای توجه بیشتر به این مالکیت فکری روز جهانی مالکیت فکری نام گذاشته است.
در زمینه صنایع خلاق با هیاس حسینی استاد شیشه گری و عضو شورای داوری ارزشیابی شیشه گری در پژوهشکده وزارت میراث فرهنگی و دبیر علمی نمایشگاه آبگینه میراث ماندگار (۱۳۹۶) گفت و گو کردیم.
او متولد ۱۳۵۷ کرمانشاه و فارغ التحصیل رشته شیشه گری علمی و آزمایشگاهی از هنرستان پیام شهید، دارای مدرک درجه یک هنری از سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران است و در ساخت نئون شاخه ای از شیشه گری که امروزه در هنر معاصر جایگاه ویژه ای دارد، ماهر است.
حسینی ۲ سال دوره طراحی فیگوراتیو را در باکو نزد خانم سونا نقیوا و همین طور ۲ سال دوره مجسمه سازی را نزد مهدی صمدی (|هنرمند مجسمه ساز تبریزی و مدرس در آکادمی هنر آذربایجان) و دوره های شیشه گری حرارت مستقیم (flameworking ) و تکنیک های نوین آنرا زیر نظر اساتید مجرب دنیا گذرانده است.
آگاهی عمومی از هنر و صنایع دستی زیرساخت اصلی صنایع خلاق است
هیاس حسینی در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا اظهار داشت: صنایع خلاق نیازمند زیرساخت های فکری، فرهنگی و قوانین و نهادهایی پویا و منعطف و اصلاح پذیر است که حتی اگر به زیان ِ قسمتی از جامعه هم باشد، همگان باید به ضرورت وجود و تدوام و عملکرد آن ایمان داشته باشند. این زیرساخت ها و نهادها باید این ظرفیت و خاصیت را داشته باشند که اگر اشتباه هم عمل کند، قواعد خودرا اصلاح، ارتقا و به روز کنند.
هنرمند شیشه گر اشاره کرد: در مالکیت فکری، وجود نهاد قانونی مانع از برخوردهای قهری و پلیسی با مسأله کپی رایت (Copy Right) می شود، در این حوزه برخورد پلیسی فایده چندانی هم ندارد، در نبود قانون و نهاد قانونی، روند به این شکل می شود که اگر فردی اثری را کپی کرد صاحب اثر برای احقاق حقوق باید شکایت کند که شاید نتیجه آن در نهایت به مصالحه و سازش ختم شود.
وی گفت: وجود نهاد قانونی جامع، مقتدر، متمرکز و متولی حوزه صنایع دستی که حالا وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مسئولیت آنرا برعهده دارد، می تواند از تشتت تصمیم سازی و تصمیم گیری و موازی کاری ها در حوزه صنایع خلاق در بخش صنایع دستی جلوگیری نماید.
هنرمند شیشه گر ارتقای آگاهی مردم از هنر و صنایع دستی را لازمه شکل گیری زیرساخت صنایع خلاق در این عرصه دانست و اضافه کرد: یک استادکار صنایع دستی به شدت تحت چارچوب و ضوابط القایی برای حفظ و رعایت سنت هاست و جامعه امروزی ما هم هنوز با همین ذهنیتِ حفظ سنت ها زندگی می کند و اگر هنرمند آنرا رعایت نکند از جامعه رانده می شود و آثارش پذیرفته نمی شود؛ برای اینکه مردم هنوز هنرهای سنتی مانند فرش، گلیم، سفال و سرامیک را نام می برند و آشنایی چندانی با صنایع خلاق ندارند.
نمی توان با نگاه دوران گالیله به جهان نگریست
حسینی گفت: دیگر نمی توان با نگاه دوران گالیله به جهان نگریست، جهان پیرامون ما تغییر کرده دوران فلسفه های باستانی تمام شده، اتفاقا هنرمندان به علت قدرت تخیل و تحقیق دانش و هنر، باید پیش روتر از جامعه زمان خود به جهان بنگرند، بیاندیشند و حرکت کنند.
حسینی اظهار داشت: در مقایسه استادکاران مکانیک و استادکار شیشه گری، اولی به علت آنکه با دنیا و ابزار امروز گرفتار آگاهی، دریافت و تجربه به شناخت به روز رسیده، خیلی بهتر و آسان تر با مشتری و مخاطب صحبت می کند اما استادکار شیشه گری که با همان نوع ادبیات ۶۰ سال پیش که به یاد دارد صحبت می کند، این قابلیت را ندارد.
از تجدد فقط ظواهر آن وارد جامعه شده است برای رسیدن به حد غایی توسعه فرهنگی و توسعه صنایع خلاق در جامعه باید مراحل مختلف تکامل، گذار و عبور از سنت تا مدرنیته به ترتیب و کامل طی شود. این عدم ترتب و تکامل در روند آموزش و توسعه صنایع دستی به وضوح دیده می شود.
وی اظهار داشت: در جامعه شهری امروزی مردمی را می بینید که ظواهر مدرن مانند آخرین مدل خودرو های پیشرفته را سوار می شوند، اما از چراغ قرمز عبور می کنند، به خط عابر پیاده بی توجه هستند، در خیابان زباله می ریزند، بدون توجه به فرهنگ شهرنشینی و آپارتمان نشینی، هیچ تعامل و سازگاری با همسایگان خود در یک مجموعه آپارتمانی را ندارند.
باید به هنرستان برگردیم
حسینی با انتقاد از راه اندازی و رشد کمی و بی رویه دانشگاه های صنایع دستی در کشور اضافه کرد: در ایران پنج برابر کشورهای پیشرفته دانشگاه راه اندازی شده است، آموزش داده می شود، اما شغل ایجاد نشده دانشجو بجای ورود به صنعت، هنر و تولید به استاد دانشگاه می شود؛ اساتید جوانی که تجربه و شناخت ندارند، مهمتر این که تخصص هم ندارند که بتوانند تحول علمی و پژوهشی ایجاد کنند.
هنرمند شیشه گر اظهار داشت: صنایع دستی اصلا به دانشگاه نیاز ندارد همه چیز در هنرستان است؛ البته هنرستان در کشور ما راه اندازی شد، اما بیشتر آموزش های دروس فنی از برق و الکترونیک و مکانیک در آن آموزش داده می شود، کسی را سراغ دارید که از واژه هنرستان برداشت محلی برای آموزش هنر داشته باشد.
هنرجوی هنرستان بدون طی مرحله تجربه و شناخت وارد رشته دانشگاهی صنایع دستی می شود و چون بازار کار ندارد مجبورش می کنند تا کارشناسی ارشد و دکترا هم تحصیل کند، حال آنکه این خانم یا آقای دکتر بعد از فارغ التحصیلی دیگر حاضر نیست پشت میز کار خراطی و سفال گری بنشیند.
حسینی بیان کرد: باید یک دفعه در تاریخ آموزش هنر و صنایع دستی این روند را اصلاح نماییم، بایستیم یک جراحی دردناک انجام دهیم به دوران هنرستان برگردیم. باید برای شروع آموزش به سن هنرجو دقت کنیم، در کشورهای پیشرفته انتخاب و آموزش هنر از سنین کودکی و نوجوانی آن هم با تحلیل روحی و روانی و علاقه کودک شروع می شود، حتی تورهای بازدید کارگاه های هنر و صنایع دستی برگزار می گردد تا کودک با چشم باز و علاقه و تجربه محیط مسیر و آینده هنری خودرا انتخاب نماید و پدر و مادر و مربی راهنما و حامی می شوند؛ هر چند خیلی دیر اما در کشور ما هم چند سالی این شیوه شروع شده است.
شرایط اقتصادی و اجتماعی روی هنرمند و هنرور و آثارشان اثر می گذارد
حسینی اظهار داشت: فرهنگ دارای دو حالت ایستا و پویاست که باتوجه به مناسبات و اتفاقاتی که رخ می دهد و تجربه ای که به دست می آید هنرمند و مخاطب هنر به شناخت می رسند. میان هنرمند و هنرور تفاوت و فاصله وجود دارد، هنرمند در حوزه هنر/ Art کار می کند، اما هنرور در بخش مهارت یا صنعت/ Craft فعالیت می کند. از طرفی مخاطب هنرور دقیقا با این پرسش مواجه می باشد که اثری که با مهارت Craft تولید شده از کجا شروع و به کجا ختم می شود؛ که یک سوال تکنیکی است، اما در هنر (Art) تکنیک مهم نیست، بلکه مفهوم اثر هنری خیلی اهمیت دارد.
هنرمند شیشه گر گفت: در کشور ما هنوز تفاوت بین دو مفهوم مورد اشاره و هنرمند و هنرور معلوم نیست. در هر دو این حوزه ها تکنیک، شرایط زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی هنرمند و هنرور و محیط پیرامونی که روی او اثر می گذارد.
هم اکنون بیشتر استادکاران در حوزه صنایع دستی (Craft) فعال هستند؛ حتی شرایط محیط زیست به اجبار روی آنها تاثیر گذاشته است. البته مثلا شرایط محیط زیستی روی هنرمندان میناکاری اصفهان تاثیر نگذاشته، بلکه با تکرار محصولی که در میدان نقش جهان بارها دیده و تجربه کرده اند آثار خودرا تولید می کنند و این روند تکرار به مرور، ارزش آثار کپی را از اصل آن ضعیف تر می کند.
هنرمند شیشه گر اظهار داشت: آیین و سنت را نمی توان دقیقا مانند همان صورت و شکلی که بوده حفظ کرد، مثلا در زندگی شهری دیگر نمی توان عروس را سوار بر اسب به جشن آورد. بلکه خودرو جایگزین اسب شده است؛ در طراحی منازل هم باید اصول و تطابق را رعایت شود اما هنوز خیلی از مردم در کنار میز و مبلمان مدرن و کلاسیک خود در کنار وسایل الکترونیک، صنایع دستی سنتی مانند قلم کاری استفاده می نمایند که هیچ همخوانی ندارد.
هنری که تفاوت در شناخت ایجاد نکند آب در هاون کوبیدن است
حسینی اشاره کرد: اساسا هنر برای شناخت به وجود آمده و شکل گرفته است؛ ما هنر گذشته را مطالعه و مرور و تجربه می نماییم تا شرایط امروز را بشناسیم؛ گذشته را به هیچ عنوان نمی توان دور بیاندازیم، اما به نسبت تجربه از هنر، تفاوت روز گذشته و امروز را درک می نماییم، که دقیقا نقطه تفاوت و تمایز هنر با علم و فلسفه است.
هنرمند شیشه گر اظهار داشت: شناخت عامل اصلی رشد و پیشرفت انسان و جامعه است، اما در ۸۰ سال قبل این نگاه وجود نداشت که صنایع دستی تجربه ای است که به شناخت منجر می شود.
وی گفت: باید برای حرکت به سمت توسعه صنایع خلاق زیرساخت قانونی و فرهنگی و اجتماعی آن فراهم شود؛ قبل از پیروزی انقلاب اسلامی آثار هنری ایران را به کشورهای غربی می بردند تا پُز قدمت و پیشینه فرهنگ و تمدن ایران را بدهند، بعد هم فقط اصرار بر این است که صنایع دستی تولید و به کشورهای جهان صادر شود تا برای کشور ارز آورد.
حسینی با تاکید بر این که «هنرمند باید دنیای امروز را بسازد» بیان کرد: هنرمند مواد اولیه سازنده یک اثر هنری را تجربه می کند و به شناختی می رسد که با شناخت او از همان مواد و همان محصول در ۲۰ سال پیش هم بسیار متفاوت می باشد، اگر چنین نباشد و با شناخت انسان ۲هزار سال پیش یکسان باشد که آب در هاون کوبیدن است.
منبع: لذت سفر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب